مقاله پژوهشی الگوهاي غذایی و اختلال بیش فعالی الگوي غذایی مصرفی و ارتباط آن با اختلال بیش فعالی و کمبود توجه و تمرکز در بین کودکان ایرانی لیلا آزاد بخت سید محمد حسین روحانی احمد اسماعیلزاده. دانشیار علوم تغذیه مرکز تحقیقات امنیت غذایی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان دانشکده تغذیه و علوم غذایی. دانشجوي کارشناسی ارشد تغذیه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان دانشکده تغذیه و علوم غذایی تاریخ دریافت مقاله: 9/ تاریخ پذیرش مقاله: 9/9 چکیده زمینه و هدف: هدف از این مطالعه بررسی رابطه بین الگوي غذایی اصلی و بیش فعالی و کمبود توجه و تمرکز (ADHD) در بین کودکان سنین مدرسه است. مواد و روشکار: این مطالعه مقطعی بر روي 7 کودك محصل در تهران اجرا شده است. رژیم معمول این کودکان با استفاده از پرسشنامه بسامد خوراك (FFQ) نیمه کمی مورد ارزیابی قرار گرفت. ابتلاي افراد به ADHD نیز با استفاده از پرسشنامه DSM-IV تشخیص داده شد. با استفاده از تحلیل عامل Analysis) (Factor الگوي غذایی افراد مشخص گردید. یافته ها: شیوع ADHD در جمعیت مورد مطالعه 9/7 درصد بود. الگوي غذایی از این جمعیت به دست آمد: سالم غربی شیرین و غذا هاي آماده. کودکانی که در پنجک بالایی امتیاز الگوي غذایی شیرین قرار دارند نسبت به پنجک پایینی داراي شانس بیشتري براي ابتلا به ADHD هستند (=p). همچنین رابطهي معنیداري بین تبعیت از الگوي غذایی غذا هاي آماده با خطر ابتلا به ADHD دیده شد (=p). رابطهاي بین الگوهاي غذایی سالم و غربی با ADHD مشاهده نگردید. تمام این موارد بعد از کنترل اثر مخدوش گرها دیده شد. نتیجهگیري: مطالعه حاضر رابطهاي معنیدار و مستقل بین الگوهاي غذایی شیرین و غذا هاي آماده با شیوع ADHD نشان میدهد (براي هر دو =p). براي تایید این یافتهها اجراي مطالعات آینده نگر ضروري است.[ م ت ع پ ز 9 (): -0] کلیدواژهها: رژیم غذایی اختلال بیش فعالی و کمبود توجه و تمرکز کودکان مقدمه اختلال بیش فعالی و کمبود توجه و تمرکز (ADHD) با علایمی مانند کمبود توجه و تمرکز تکانشگري و بیش فعالی مشخص میشود. در این شرایط عملکرد روانی اجتماعی فرد یادگیري و شناخت نیز مختل میشود. این اختلال شایعترین اختلال روانی در کودکان بوده و شیوع آن در جنس مذکر -9 برابر بیشتر از جنس مونث است. در بیشتر مواقع ADHD با سایر اختلالات همراه بوده و در 0 درصد موارد علایم تا دوران بزرگسالی باقی - میماند. برخی از اختلالاتی که به همراه ADHD اتفاق میافتد شامل افسردگی اضطراب اختلال دو قطبی اختلال یکپارچگی حسی اختلال 7-9 یادگیري و مشکلات اجتماعی هستند. این موارد تاثیر به سزایی بر سلامت 8 9 احساسی فرد و کیفیت زندگی وي و خانواده او دارد. طبق آمارهاي اراي ه شده -7 درصد کودکان سنین مدرسه در سراسر دنیا مبتلا به ADHD هستند. شیوع ADHD در آمریکا بر اساس تعاریف مختلف موجود براي این بیماري 0- درصد است. بر اساس معیار هاي DSM-IV 8/7 درصد کودکان 8- ساله آمریکایی مبتلا به این بیماري هستند. تخمین زده میشود که شیوع ADHD در کودکان پیش از دبستان ایرانی / درصد و در پسران دبستانی / درصد بیماري در شیراز 0/ درصد گزارش شده است. 0 باشد. شیوع این علتهاي متعددي براي این سندرم ذکر شده است. عوامل محیطی و زیستی در بروز ADHD نقش دارند. برخی از این عوامل عبارتند از عوارض دوره بارداري هنگام تولد یا کمی بعد از تولد آسیب به سر سموم شیمیایی موجود در محیط کاهش قشر جلو پیشانی cortex) (prefrontal کاهش گیجگاه میانی temporal) ( medial و کم شدن لوب آهیانه تحتانی lobes).(inferior parietal در دو دهه گذشته توجه ویژهاي به اثرات رژیم غذایی بر بیش فعالی کودکان شده است. تحقیقات نشان دادهاند که ممکن است افزودنیهاي غذایی قندهاي تصفیه شده رژیم کم پروتي ین و پر کربوهیدرات عدم تعادل مواد معدنی کمبود اسیدهاي چرب ضروري و فسفولیپید کمبود آمینو اسیدها و فقر ویتامینهاي گروه B تاثیرات سوي ی بر - رفتار داشته باشند. اگرچه چندین عامل غذایی با این سندرم ارتباط دارند اما توجه کمتري به نقش ویژه مشخصات کلی رژیم غذایی شده است. ارزیابی کلی رژیم غذایی به جاي بررسی اثرات یک ماده مغذي به تنهایی اطلاعات مفیدتري در زمینه ارتباط رژیم غذایی با بیماري به ما میدهد. تاکنون مطالعهاي در زمینه بررسی رابطه بین الگوي غذایی اصلی که با روش تحلیل عامل یا خوشهاي مشخص شده و ADHD صورت نگرفته است. برخی شواهد حاکی از آن هستند که روش تحلیل عامل بهترین راه براي دستیابی به الگوي اصلی رژیم غذایی فرد است. مطالعه حاضر به منظور بررسی رابطه الگوي غذایی اصلی که توسط تحلیل عامل به دست آمده با ADHD در کودکان دبستانی تهران اجرا شده است. روشکار این مطالعه مقطعی در نمونهاي که بیانگر جامعه کودکان تهرانی سنین دبستان بوده انجام شده است. براي نمونه گیري از روش نمونه گیري تصادفی خوشهاي چند مرحلهاي استفاده شد. از نمونهاي 79 نفري شامل کودکان email: azadbakht@hlth.mui.ac.ir آدرس نویسنده مسي ول: اصفهان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
سنین مدرسه به همراه یکی از والدین آنها براي شرکت در مطالعه دعوت به عمل آمد. والدین کودك پذیرفتند که کودکشان در مطالعه شرکت کند. بعد از خارج کردن افرادي که پرسشنامهها را ناقص پر کرده بودند نهایتا 7 کودك در مطالعه شرکت کردند. از کودکان و والدین آنها رضایتنامه آگاهانه کتبی اخذ شد. ارزیابی دریافتهاي غذایی: دریافت معمول افراد با استفاده از یک پرسشنامه تکرر مصرف مواد غذایی مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان سال 9 دوره شماره FFQ) ( نیمه کمی شامل قلم غذایی که معمولا توسط کودکان مصرف میشود به دست آمد. از والدین خواسته شد که تکرر دریافتهاي غذایی کودك خود در سال گذشته را بر اساس دورههاي زمانی روزانه (میوه) هفتگی (پنیر ( و ماهانه (ماکارونی ( گزارش کنند. سپس تکررهاي مصرف گزارش شده براي هر ماده غذایی به دریافت روزانه تبدیل شد. با استفاده از مقادیر خانگی اندازه سهم مصرفی هر غذا به گرم تبدیل گردید. سپس براي انجام آنالیزهاي الگوي غذایی اقلام غذایی به گروه شامل: گوشتهاي فرآوري شده گوشت قرمز ماهی ماکیان تخم مرغ کره مارگارین لبنیات بستنی چاي قهوه میوه آبمیوههاي خانگی آبمیوههاي صنعتی سبزیجات حبوبات غلات کامل غلات تصفیه شده پیتزا اسنک مغزها سسها میوه هاي خشک شده شیرینیها و دسرها قند چربی حیوانات چربی هیدروژنه روغن گیاهی نوشیدنیها نمک و ترشیجات تقسیم شدند. غذاها بر اساس شباهت بین مواد مغذي شان گروه بندي شدند. سپس هر غذا و نوشیدنی بر اساس پروتکل کد گذاري شده و میزان انرژي و سایر مواد مغذي آن با استفاده از نرم افزار Nutritionist III) N-Squared-7 (Computing, Salem, OR که براي غذاهاي ایرانی طراحی شده محاسبه گردید. پایایی پرسشنامه تکرر مصرف مواد غذایی مورد استفاده در این مطالعه در یک زیر گروه تصادفی نفره از کودکان مورد ارزیابی قرار گرفت. در این بررسی مواد مغذي استخراج شده از دو بار تکمیل کردن این پرسشنامه با یکدیگر مقایسه شدند. این FFQ پایایی بالایی براي مواد مغذي از خود نشان داد. به طور مثال ضریب همبستگی براي پروتي ین 0/ براي روي 0/ و براي کلسیم 0/ بود. روایی نسبی پرسشنامه نیز با استفاده از یادآمد غذایی ساعته غیر متوالی سنجیده شد. بعد از کنترل انرژي دریافتی مشخص شد که بیشتر مواد غذایی به طور متوسط در دو روش با هم همبستگی دارند (تمام ضرایب همبستگی بالاي 0/ بود). در کل این دادهها نشان داد که این FFQ میتواند مقادیر دقیقی از دریافتهاي بلند مدت فرد به ما بدهد.وزن با کمترین لباس بدون کفش و با استفاده از ترازوي دیجیتال با دقت 00 گرم اندازه گیري شد. قد با استفاده از متر نواري و در حالتی که کودك در حالت عادي و بدون کفش ایستاده اندازه گیري شد. تعریف IOTF براي کودکان به عنوان معیار سنجش چاقی در نظر گرفته شد. براي ارزیابی ابتلاي فرد به ADHD از معیارهاي تشخیص و دستورالعمل آماري اختلالات مغزي (DSM-IV) استفاده شد. بر اساس این معیارها شخصی که مبتلا به ADHD باشد باید مورد (یا بیشتر) از علایم بیش فعالی و علایم بیش فعالی تکانشی براي حداقل ماه داشته باشد به گونهاي با مراحل رشد وي هم خوانی نداشته باشد. روایی و پایایی این پرسشنامه قبلا مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس این پرسشنامه زیر مجموعههایی از این اختلال نیز تعریف شده است. بنابراین کودکان مبتلا به ADHD به زیر گروههاي کم توجه (ADHD-IA) ترکیبی (ADHD-CT) و بیش فعال تکانشی (ADHD-HI) تقسیم بندي شدند. در مطالعه حاضر یک روانپزشک وجود ADHD را تشخیص میداد. در نمونه مورد مطالعه هم موارد تازه تشخیص داده شده و هم مواردي که قبلا تشخیص داده شده بودند حضور داشتند. ارزیابی سایر متغیر ها: با استفاده از یک پرسشنامهي پیش تست اطلاعات مربوط به وضعیت دموگرافی اقتصادي اجتماعی سن سابقه پزشکی 7 دارو هاي مصرفی و سابقه فامیلی ابتلا به ADHD از افراد به دست آمد. وضعیت اقتصادي اجتماعی افراد بر اساس میزان تحصیلات و شاغل بودن هر پدر و مادر سنجیده شد. بر این اساس گروه ایجاد شد: پایین متوسط و بالا. براي دستیابی به الگوهاي اصلی غذایی از تحلیل عامل استفاده شد. چهار عامل به عنوان الگو هاي غذایی اصلی انتخاب شده و بر اساس دانستههاي تغذیهاي قبلی ما نام گذاري شدند. امتیاز عامل براي هر الگو بر مبناي مجموع 8 دریافتهاي گروههاي غذایی محاسبه شد و به هر کودك یک امتیاز عامل براي هر کدام از الگو هاي غذایی داده شد. سپس افراد بر اساس امتیاز الگوي غذایی به پنجکهاي مختلف تقسیم بندي شدند. با استفاده از آنالیز واریانس یک طرفه با مقایسه Tukey s post hoc تفاوتهاي معنیدار ویژگیهاي عمومی در پنجکهاي مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت. براي دستیابی به توزیع متغیر هاي گروه بندي شده در بین پنجکها از تست χ استفاده شد. میانگین انرژي تعدیل شده براي متغیر هاي رژیمی در بین پنجکهاي امتیاز الگو هاي غذایی محاسبه شد. بعد از وارد کردن الگوهاي غذایی در تحلیل عامل و آنالیز الگوي غذایی تعدیل انرژي انجام شد. این مطلب که تعدیل انرژي قبل از وارد کردن گروههاي غذایی انجام شود و یا بعد از آن امروزه مورد بحث محققین است. در بیشتر مطالعاتی که بر الگوي غذایی تمرکز دارند تعدیل انرژي بعد از بعد آنالیز الگوي غذایی انجام میشود. بنابراین بر اساس نظر محققین هنگامی که از FFQ استفاده میشود لازم نیست که تعدیل انرژي قبل از ورود به آنالیز اجزاي اصلی و تعیین الگوهاي غذایی انجام شود. براي بررسی رابطه الگوهاي غذایی با شیوع ADHD و زیر مجموعههاي مختلف آن از رگرسیون لجستیک چند متغیره استفاده شد. ابتدا نسبت شانس خام بر اساس کل انرژي دریافتی تعدیل شده گزارش میشود. در مدل دوم علاوه بر انرژي تعدیل سن (سال) جنس (مذکر و مونث) وضعیت اقتصادي اجتماعی (پایین متوسط و بالا) و سابقه فامیلی ابتلا به ADHD (بله و خیر) نیز انجام شد. پنجک اول امتیاز الگوهاي غذایی به عنوان مرجع در تمام مدلها تعیین شده است. براي بررسی روند کلی نسبت شانس از پنجکهاي پایین به سمت بالا از تست Mantel-Haenszel extension chi-square استفاده شد. براي تمام آنالیزهاي آماري از نرم افزار SSS-9.0 استفاده گردید.
الگوهاي غذایی و اختلال بیش فعالی لیلا آزادبخت و همکاران یافتهها با استفاده از تحلیل عامل چهار الگوي غذایی اصلی تعریف شد: الگوي غذایی شیرین (داراي مقادیر بالایی از بستنی غلات تصفیه شده دسر هاي شیرین شکر و نوشیدنی) الگوي غذایی غذاهاي آماده (داراي مقادیر بالایی از گوشتهاي فراوري شده آبمیوههاي صنعتی پیتزا اسنک سس و نوشیدنی) الگوي غذایی غربی (داراي مقادیر بالایی از گوشتهاي فراوري شده گوشت قرمز کره تخم مرغ پیتزا اسنک چربی حیوانی و چربی هیدروژنه) الگوي غذایی سالم (داراي مقادیر بالایی از میوه سبزي روغنهاي گیاهی غلات کامل حبوبات و لبنیات). جدول ماتریکس ظرفیت عامل براي الگوهاي غذایی را نشان میدهد. درصد کودکان حاضر در این مطالعه پسر و 8 درصد دختر بودند. میانگین سن کودکان 8± سال بود. شیوع ADHD در این جمعیت 9/7 درصد بود. در جدول ویژگیهاي جمعیت مورد مطالعه بر اساس پنجک- هاي مختلف امتیاز الگوي غذایی آمده است. در الگوي غذایی شیرین افرادي که در پنجک بالایی قرار دارند نسبت به پنجک پایینی داراي سابقه فامیلی ابتلا به ADHD بیشتري هستند. در این الگوي غذایی شیوع ADHD (همه انواع آن) و چاقی در افرادي که در پنجک بالایی قرار دارند بیشتر از افرادي است که در پایینترین پنجک به هستند. علاوه این افراد درصد بیشتري از انرژي خود را به شکل کربوهیدرات و پروتي ین دریافت میکنند. چاقی و تمام انواع ADHD در افرادي که در پنجک بالایی الگوي غذایی غذاهاي آماده قرار داشتند نسبت به پنجک پایینی شیوع بیشتري داشت. گروه هاي غذایی جدول : ماتریکس بار عوامل براي الگوهاي غذایی اصلی الگوي غذایی شیرین الگوي غذایی فست فود (آماده) الگوي غذایی غربی الگوي غذایی سالم -0/ 0/ 0/ 0/9 0/ -0/ 0/7 0/ -0/ 0/ 0/ 0/ 0/9 0/7 0/8 0/8-0/ -0/9-0/8 0/9 0/ 0/ -0/ -0/ -0/ 0/9-0/ -0/7 0/ /0 0/07 0/ 0/ -0/ - 0/ 0/ 0/7-0/8 0/ 0/ 0/ -0/0-0/ 0/ -0/ -0/ -0/9 0/ 0/ 0/ -0/9 0/7 0/9 0/0 0/ -0/ 0/8 0/ /9 0/079 0/ 0/ - -0/9 0/9 0/9 0/0 0/ 0/9-0/ 0/ -0/ -0/ -0/ 0/0 0/ 0/ 0/7 0/8 0/ 0/ 0/ 0/8 0/ 0/9 0/9 0/ /9 8 0/ 0/ 0/0 0/ 0/ 0/ 0/9 0/ 0/0-0/9-0/ 0/8 - -0/ - 0/8 0/ 0/ 0/ 0/9 0/9 0/ 0/ 0/ 0/8 /9 0/07 گوشت فرآوري شده گوشت قرمز ماهی ماکیان تخم مرغ کره مارگارین لبنیات بستنی چاي قهوه میوه آبمیوههاي خانگی آبمیوههاي صنعتی سبزیجات حبوبات غلات کامل غلات تصفیه شده پیتزا اسنک مغز ها سسها میوههاي خشک شده شیرینیها و دسر ها و قند چربی حیوانی چربی هیدروژنه روغن گیاهی نوشیدنیها نمک ترشیجات مقدار مشخصه درصد تغییرات بیان شده
مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان سال 9 دوره شماره الگوي غذایی شیرین جدول : مشخصات و دریافتهاي غذایی افراد بر اساس پنجکهاي( Q ) امتیاز الگوي غذایی الگوي غذایی فست فود الگوي غذایی غربی الگوي غذایی سالم Q 9± 8± 7± 0/ Q 9± 8± 7± Q 9± 7± ± 0/9 Q 9± 8/± 7± سن(سال) 0/ 9 9 8 7 8 9 جنس مذکر(%) 0 0/ 0/ 0/9 9 7 سابقه فامیلی ابتلا به ADHD 0/07 9/ 9/ /7 / 0/0 0/0 / / 8/ / 8 8 / / 8 9 / ADHD(%) نوع کم توجه / / / 0/7 / / / / / / /0 / نوع بیش فعال تکانشی 0/0 0/ / 7 8 / 9 / 0 7 0/ 0/ / 7 0 / 0 / 09 0/7 0/9 0 989 / 9 80 / 7 9 0/08 / 7 99 / 8 0 / 88 نوع ترکیبی چاق(%) مصرف کننده دارو براي ADHD انرژي کل( kj/day ) 0/ 8± 9± ± 0± 8± ± 0/8 9± 9± 8± ± 7± ± کربوهیدرات(در صد انرژي) 0/7 0± 0/ 7 0± 0/ ± 0/ 7 0/7 0± 0/ 7 0± 0/ ± 0/ 8 0/ ± 0/ 7 0± 0/ 7 ± 0/ 0/07 8± 0/ 7 0/7± ± 0/8 چربی(درصد انرژي) 0/ ± 0/ ± 0/ ± 0/ 0/ ± 0/ ± 0/ ± 0/ 0/ 0± 0/ ± 0/ ± 0/ 9± 0/ 0/± ± 0/ پروتي ین(درصد انرژي) 0/ 0± 0±9 98±7 0/0 9± 0±8 09±9 8± 99± ±7 0/0 98±8 9± 0 ± ویتامینC (mg) 0/7 /± 0/ /± 0/ /± 0/ 0/ /± 0/ /± 0/ /± 0/ /± 0/ /± 0/ /7± 0/ /± 0/ 0/± / /8±0/ ویتامین (mg) B /0±0 0 /7± 0/ 0 /± 0/ 0 /± 0/ 0 /± 0/ 0 /8± 0/ 0 /± 0/ 0 /± 0/ /0± 0/ 0/8 0 /± 0/ 0/± 0/7 0/8± 0/ ویتامین (mg) B /±0 0 /8± 0/ 0 /± 0/ 0 /8± 0/ 0 /7± 0/ /0± 0/ 0/ 0 /8± 0/ 0 /7± 0/ /0± 0/ 0/8 0 /7± 0/ 0/± 0/8 /0± 0/ ویتامین B (micg) 0/0 8±80 77± ±9 0/0 9± 70±78 87±8 ±70 7±7 9±97 9±9 7± 79 909 ±89 کلسیم( mg ) ± ± ± ± ± 9± 0/ ± ± ± 9± ± ± 0/0 0/0 ± ±7 ± ± ± 0± ± ±7 ± ±0 7± 8 ± روي( mg ) قند ساده( gr ) 7± ± ± 0/0 0± 0± ± ± 0± 8± 0/07 8± ± ± روغن گیاهی هیدروژنه( gr ) تست ANOVA براي متغیر هاي کمی و تست chi-square براي متغیر هاي کیفی میانگین±انحراف معیار
الگوهاي غذایی و اختلال بیش فعالی لیلا آزادبخت و همکاران جدول : مشخصات و دریافت هاي غذایی کودکان مبتلا و فاقد ADHD در ابتداي مطالعه فاقد ADHD متغیر مبتلا به ADHD میانگین±انحراف معیار میانگین±انحراف معیار 0± 7± سن 0/0 7 مذکر (%) 9 سطح اجتماعی اقتصادي پایین (%) 0/8 8± 0± چاقی سابقه فامیلی (%) ADHD 0/ 98± 08± انرژي کل (KJ) ± ± کربوهیدرات (درصد انرژي) 0/9 ±0/7 0± چربی (درصد انرژي) ±0/7 8± پروتي ین (درصد انرژي) 0±9 8± ویتامینC (mg) 0/0 /±0/ 0/7±0/ ویتامین (mg) B 0/0 /±0/ 0/±0/ ویتامین (mg) B 0/ 0/7±0/ 0/±0/ ویتامین (micg) B 90± ±9 کلسیم (mg) 8± ± روي (mg) 0/0 0/00 ± ± 8± ± آهن (mg) قند ساده (gr) روغن گیاهی هیدروژنه (gr) اطلاعات مربوط به ویژگیهاي زمینهاي و دریافت مواد مغذي در بین کودکان فاقد و مبتلا به ADHD در جدول آمده است. همانطور که در جدول آمده کودکان مبتلا به ADHD میزان ویتامین B ویتامین B کلسیم روي و آهن کمتري دریافت کردهاند. در حالی که این کودکان شکر و روغن گیاهی هیدروژنه بیشتري مصرف کردهاند. در جداول و نسبت شانس تعدیل یافته چند متغیره براي مبتلایان به ADHD در پنجکهاي مختلف امتیاز الگوي غذایی آمده است. بعد از تعدیل اثر انرژي افرادي که در پنجک بالایی الگوي غذایی شیرین قرار داشتند داراي نسبت شانس بیشتري براي ابتلا به ADHD بودند. با تعدیل اثر سن جنس وضعیت اقتصادي اجتماعی و سابقه فامیلی ابتلا به ADHD این رابطه ضعیف شد ولی همچنان معنی- دار باقی ماند. بعد وارد کردن BMI به مدل و تعدیل اثر آن در یافتهها تغییر معنیداري دیده نشد. حتی بعد از تعدیل اثر مخدوشگرها پیروي از الگوي غذایی غذاهاي آماده با افزایش خطر ابتلا به ADHD مرتبط بود. الگوي غذایی سالم و الگوي غذایی غربی با ADHD و انواع مختلف آن رابطهاي نداشت. هیچ گونه رابطه معنیداري بین الگوي غذایی شیرین یا غذاهاي آماده با نوع خاصی از ADHD دیده نشد. ±7 ±0 جدول : نسبت شانس تعدیل شده براي چند متغیر براي ADHD در پنجکهاي مختلف امتیاز الگوي غذایی شیرین و الگوي غذایی فست فود الگوي غذایی شیرین الگوي غذایی فست فود Q Q 0/0 /8 / 0/0 / /7 خام (/0-/0) / (/0-0/97) / (/0-0/90) (0/-/9) /8 (0/-/7) / (0/9-/0) 0/0 (/0-/) /0 (/-/) /9 (/-/) (0/-/) / (0/7-/8) /9 (0/-/7) مدل مدل تمام انواع ADHD 0/ 0/ /8 (0/7-/) / (0/7-/0) /07 (0/77-/) /07 (0/-0/9) /0 (0/7-0/) /9 (0/9-0/07) 0/0 /7 (0/9-/) / (0/7-/) /0 (0/8-/) /0 (0/0-0/7) /0 (0/-) /9 (0/8-) ADHD نوع کم توجه خام مدل مدل
مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان سال 9 دوره شماره 0/9 0/8 /08 (0/-0/) /0 (0/7-0/) /99 (-8/7) /0 (-8/7) /99 (0/07-8/77) /9 (0/0-8/8) 0/8 0/ 0/8 /0 (0/0-8/7) /99 (0/08-8/7) /9 (0/-8/7) /0 (-8/9) /98 (-8/87) /9 (0/-8/9) ADHD نوع بیش فعال تکانشی خام مدل مدل شامل ADHD نوع کم توجه نوع بیش فعال تکانشی و نوع مختلط تعدیل شده براي انرژي دریافتی علاوه بر انرژي براي سن جنس وضعیت اقتصادي اجتماعی و سابقه فامیلی ابتلا به ADHD تعدیل شده است جدول : نسبت شانس تعدیل شده براي چند متغیر براي ADHD در پنجکهاي مختلف امتیاز الگوي غذایی غربی و الگوي غذایی سالم Q الگوي غذایی غربی الگوي غذایی سالم Q 9 0/9 0/7 (0/-/) 0/77 (-/) 0/8 (0/8-/) 0/7 (0/-/) 0/78 (0/-/7) 0/8 (0/7-/) 0/8 0/ 0/ / (0/0-/) / (0/-/) / (0/8-/9) / (0/7-/) /0 (0/8-/) / (0/-/0) خام مدل مدل تمام انواع ADHD 0/ 0/0 0/7 (0/8-/0) 0/77 (-/07) 0/7 (0/7-/) 0/7 (0/-/) 0/8 0/ / (0/-/) / (0/0-/09) / (0/-/) / (0/9-/) کم توجه خام مدل ADHD نوع 0/ 0/8 (0/7-/0) 0/8 (0/9-/07) / (0/9-/0) /8 (0/-/0) مدل 0/7 0/9 0/8 /0 (-8/7) /99 (0/0-8/79) /9 (-8/9) /0 (-8/) /0 (0/07-8/) /9 (-8/) 0/ 0/9 0/8 /0 (-8/7) /0 (-87/) /98 (-87/) /0 (-8/77) /99 (0/08-8/7) /90 (0/-8/7) ADHD نوع بیش فعال تکانشی خام مدل مدل شامل ADHD نوع کم توجه نوع بیش فعال تکانشی و نوع مختلط تعدیل شده براي انرژي دریافتی علاوه بر انرژي براي سن جنس وضعیت اقتصادي اجتماعی و سابقه فامیلی ابتلا به ADHD تعدیل شده است
الگوهاي غذایی و اختلال بیش فعالی لیلا آزادبخت و همکاران نسبت شانس تعدیل شده براي مواد مغذي براي ابتلا به ADHD در پنجکهاي امتیاز الگوي غذایی شیرین و غذاهاي آماده در جدول نشان داده شده است. ما در این جدول براي آنالیز این دو الگوي غذایی از مدل دیگر نیز استفاده کردیم. بر اساس دادههاي جداول و تنها این دو مدل ارتباط معنیداري با ADHD دارند. در مدل اول اثر دریافت ویتامینها تعدیل شده است. در مدل دوم اثر دریافت مواد معدنی در مدل سوم اثر دریافت شکر و در مدل چهارم اثر دریافت روغن گیاهی هیدروژنه (منبع اصلی دریافت چربی ترانس در رژیم ایرانیان ( تعدیل شدند. مدل پنجم نیز شامل تمام مخدوشگرها بود. اضافه کردن هر کدام از این متغیرها مدل را تضعیف کرد. در الگوي غذایی شیرین با اضافه کردن شکر و مواد معدنی به مدل رابطه تضعیف شد. در الگوي غذایی غذاهاي آماده نیز وارد کردن روغن گیاهی هیدروژنه رابطه را ضعیف کرد. هرچند که با وارد کردن تمام مخدوشگرها همچنان رابطه الگوي غذایی شیرین و غذاهاي آماده با ADHD معنیدار بود. جدول : نسبت شانس تعدیل شده براي مواد مغذي براي ADHD در پنجکهاي مختلف امتیاز الگوي غذایی شیرین و الگوي غذایی فست فود الگوي غذایی شیرین Q الگوي غذایی فست فود Q /8 (/0-/0) / (/0-/07) / (/0-/) /9 (/0-/0) /8 (0/88-/) /0 (0/8-/7) /8 (0/-/7) / (0/9-/0) / (0/8-/) /07 (0/-/0) /88 (/0-/) /8 (/-/0) /78 (/-/) /9 (/07-/) / (/-/78 / (0/0-/) /7 (0/-/) /97 (0/9-/8) /99 (0/-/7) /8 (0/-/) مدل مدل مدل مدل مدل تمام انواع ADHD شامل ADHD نوع کم توجه نوع بیش فعال تکانشی و نوع مختلط براي انرژي براي سن جنس وضعیت اقتصادي اجتماعی و سابقه فامیلی ابتلا به ) ADHD تمام مخدوشگرهاي ذکر شده در مدل آخر جدول ) به اضافه ویتامین ها ( B B و C) تعدیل شده است. براي انرژي براي سن جنس وضعیت اقتصادي اجتماعی و سابقه فامیلی ابتلا به ) ADHD تمام مخدوشگرهاي ذکر شده در مدل آخر جدول ) به اضافه مواد معدنی تعدیل شده است. نشان دهنده معنی داري یا غیر معنی دار بودن روند مقادیر در بین چارك هاي مختلف الگو هاي غذایی است براي انرژي براي سن جنس وضعیت اقتصادي اجتماعی و سابقه فامیلی ابتلا به ) ADHD تمام مخدوشگرهاي ذکر شده در مدل آخر جدول ) به اضافه قند ها تعدیل شده است. براي انرژي براي سن جنس وضعیت اقتصادي اجتماعی و سابقه فامیلی ابتلا به ) ADHD تمام مخدوشگرهاي ذکر شده در مدل آخر جدول ) به اضافه روغن هاي گیاهی هیدروژنه تعدیل شده است. براي انرژي براي سن جنس وضعیت اقتصادي اجتماعی و سابقه فامیلی ابتلا به ) ADHD تمام مخدوشگرهاي ذکر شده در مدل آخر جدول ) به اضافه ویتامین ها مواد معدنی قند ها و روغن هاي گیاهی هیدروژنه تعدیل شده است. بحث ما در بین این گروه از کودکان الگوي غذایی اصلی تعریف کردیم که تنها دو الگوي غذایی شیرین و غذاهاي آماده با ADHD رابطه معنیداري داشتند. رابطه معنیداري بین الگوهاي غذایی سالم و غربی با ADHD دیده نشد. طبق اطلاعات ما این اولین مطالعهاي است که به رابطه بین الگوهاي غذایی اصلی و شیوع ADHD میپردازد. در کل اطلاعات محدودي در زمینه الگوهاي غذایی جمعیت خاورمیانه وجود دارد. ساکنین این منطقه داراي ویژگیهاي خاصی در رژیم غذایی خود هستند که از آن جمله میتوان به دریافت بالاي کربوهیدرات به خصوص به فرم غلات تصفیه شده 9- و همچنین مصرف زیاد روغنهاي گیاهی هیدروژنه اشاره کرد. بنابراین آنالیز الگوي غذایی در این منطقه میتواند به اطلاعات تازهاي در زمینه رابطه رژیم غذایی با بیماريها به ما بدهد. بیشتر مطالعات انجام شده در زمینه الگوهاي غذایی در این منطقه بر روي سندرم متابولیک چاقی و عوامل خطر 9 - بیماريهاي قلبی عروقی متمرکز بودهاند. به علاوه این مطالعات بر روي زنان بزرگسال انجام شده و اطلاعاتی در زمینه کودکان ارایه نکردهاند. بحثهاي مهمی درباره تداخل اجزاي غذا از دیدگاه الگوهاي غذایی وجود دارد. در این شیوه محقق کل رژیم غذایی را به عنوان مواجهه در نظر گرفته و به اجزاي تشکیل دهنده و مواد مغذي موجود در آن اهمیتی نمیدهد. مطالعات اولیه بیشتر بر روي مساي ل رفتاري تمرکز داشته و کمتر به شکل - خاص به ADHD پرداختهاند. امروزه مطالعات اپیدمیولوژیک محدودي در زمینه رابطه رژیم غذایی با ADHD انجام شدهاند. افزودنیهاي غذایی قند هاي تصفیه شده رژیم کم پروتي ین و پر کربوهیدرات دریافت ناکافی ویتامینها مواد معدنی آمینو اسیدها و اسیدهاي چرب ضروري به عنوان دلایل احتمالی بروز ADHD معرفی شدهاند. هرچند که هنوز نقش کل - الگوي غذایی ناشناخته باقی مانده است. دادههاي ما نشان داد که الگوي غذایی شیرین با افزایش خطر ابتلا به ADHD همراه است. این الگوي غذایی شامل مقادیر بالایی از بستنی غلات تصفیه شده دسرهاي شیرین شکر و نوشیدنی بود. مدل تعدیل شده براي مواد مغذي نشان داد که این رابطه توسط مواد معدنی و شکر تعدیل میشود.
رابطه معنیداري دیده شده بین الگوي غذایی غذاهاي آماده Food) (Fast و ADHD در مطالعه حاضر میتواند به علت ترکیبات موجود در این الگوي غذایی باشد. مواد غذایی عمدهاي که در این الگوي غذایی وجود دارند شامل گوشت فراوري شده آبمیوههاي صنعتی پیتزا اسنک سس و نوشیدنی است که غنی از افزودنیها شکر و قندهاي تصفیه شده میباشند. تبعیت از الگوي غذایی غذاهاي آماده ممکن است با دریافت ناکافی ویتامین- ها مواد معدنی و اسیدهاي چرب ضروري رابطه داشته باشد. امروزه بسیاري از کودکان سنین مدرسه در دنیا از این الگوي غذایی پیروي میکنند. متاسفانه 7 ایران به علت غربی شدن سبک زندگی در مرحله گذار تغذیهاي قرار دارد. دسترسی بالاي غذاهاي آماده باعث افزایش معضلات مرتبط با این الگوي 8 غذایی شده است. این مطالعه نشان میدهد که الگوي غذایی غذاهاي آماده علاوه بر ناهنجاريهاي مرتبط با چاقی رابطه معنیداري نیز با ADHD 8 دارد. پیروي از الگوي غذایی غذا هاي آماده با دریافت مقادیر بالاتري از 9 چربی ترانس ارتباط دارد. بنابراین مطالعات آینده باید بر روي رابطه دریافت چربی ترانس و شیوع ADHD متمرکز شوند. دو الگوي غذایی تعریف شده دیگر (سالم و غربی) رابطه معنیداري با شیوع ADHD نداشتند. اگرچه مواد تشکیل دهنده الگوي غذایی غربی بسیار شبیه الگوي غذایی غذاهاي آماده است ولی مقدار این اقلام غذایی در الگوي غذایی غربی کمتر از الگوي غذایی غذاهاي آماده است. احتمالا به دلیل همین تفاوت است که رابطهاي بین الگوي غذایی غربی و ADHD دیده نشده است. به نظر میرسد که مکانیسم اصلی که موجب ایجاد رابطه بین الگوي غذایی غذاهاي آماده و خطر ADHD میشود مصرف زیاد چربی ترانس باشد. به علاوه مصرف مقادیر بالاي شکر در الگوي غذایی شیرین نیز میتواند توجیه کننده رابطه این الگوي غذایی با خطر ADHD باشد. هرچند که دریافت برخی از مواد مغذي مانند ویتامین هاي مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان سال 9 دوره شماره B و B روي آهن و کلسیم میتواند با رابطه یک الگوي غذایی خاص و خطر ADHD مرتبط باشد. متاسفانه در جدول ترکیبات غذاهاي ایرانی مقدار چربی ترانس مواد غذایی مشخص نشده است که این مورد یک محدودیت محسوب میشود. به همین علت ما در این مطالعه میزان دریافت منبع اصلی چربی ترانس (روغن گیاهی هیدروژنه ( به جاي دریافت چربی ترانس گزارش کردیم. برخی از نکات مربوط به یافتههاي این تحقیق نیاز به تفسیر دارد. اولا ما براي دستیابی به الگوهاي غذایی از روش تحلیل عامل استفاده کردیم. تحلیل عامل روشی است آماري که براي کاهش تعداد متغیر ها و تقسیم بندي آنها به کار گرفته 8 میشود. هرچند که به کارگیري این روش به تصمیمات قراردادي و ذهنی نیاز دارد. ممکن است عادات غذایی و ویژگی هاي سبک زندگی کودکان ایرانی در شهر هاي مختلف با کودکان حاضر در این مطالعه متفاوت 0 باشد. هرچند که ما در این مطالعه به الگوي وعدهها و میان وعدهها نپرداختهایم اما کودکان عادت کردهاند که بیشتر انرژي خود را از میان وعدهها دریافت کنند. مطالعه حاضر بر روي کودکان سنین مدرسه انجام شده و این در حالی است که ADHD در کودکان سنین قبل از مدرسه شایع است. ممکن است که کودکان سنین پیش از مدرسه داراي الگو هاي غذایی متفاوتی باشند. بیشتر کودکان سنین پیش از مدرسه وعدهها و میان وعدههاي خود را در خانه یا مهدکودك مصرف میکنند ولی کودکان سنین مدرسه ممکن است غذاي وعده یا میان وعده خود را از بوفه مدارس تهیه کنند. بنابراین ممکن است که الگوي خوردن متفاوتی داشته باشند. یافتههاي ما میتواند به تمام کودکان تهرانی سنین مدرسه با شرایط اقتصادي اجتماعی مختلف تعمیم داده شود. ضمنا روایی پرسشنامه انگلیسی تشخیص ADHD سنجیده شده ولی ترجمه فارسی آن اعتبار سنجی نشده است. یکی دیگر از محدودیتهاي اصلی این تحقیق ماهیت مقطعی بودن آن است که در این حالت نمیتوان رابطه علت و معلولی برقرار کرد. درصد کمی از افراد تحت مطالعه براي ADHD دارو مصرف میکردند. بنابراین والدین آنها در مورد بیماري آگاهی مناسبی داشتند. این امر ممکن است بر انتخابهاي غذایی کودك اثر گذاشته و موجب تغییر رژیم غذایی کودك شده باشد. ما هیچ اطلاعی در زمینه مصرف رژیم غذایی خاص یا تغییر رژیم غذایی افراد تحت مطالعه به دلیل تشخیص ADHD در دست نداریم. بنابراین تغییرات احتمالی ممکن است بر یافتهها تاثیر گذاشته باشند. محدودیت FFQ براي ارزیابی دریافتهاي غذایی را نیز باید مدنظر داشت. اگرچه اثر مخدوشگرها در مدلهاي آماري کنترل شده اما عوامل مخدوش کننده ناشناختهاي هستند که نمیتوان اثر آنها را بر طرف کرد. به علاوه پیشنهادات حاصل از مطالعات آینده میتواند مخدوشگرهاي بیشتري را به ما معرفی کند. در نتیجه یافتههاي ما نشان داد که الگوي غذایی شیرین و الگوي غذایی غذاهاي آماده با افزایش شیوع ADHD در کودکان ایرانی رابطه دارد. براي تایید این یافتهها انجام مطالعات آینده نگر لازم است. سپاسگزاري از کلیه دانش آموزان و والدینی که مار را در اجراي این تحقیق یاري نمودند سپاسگزاري میشود. این مطالعه با کد 908 در مرکز تحقیقات امنیت غذایی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به ثبت رسیده است. References. American sychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Text Revision (DSM-IV-TR). th ed. Washington DC: American sychiatric Association; 000:.. Biederman J, Faraone SV. Attention-deficit hyperactivity disorder. Lancet 00; (98): 7-8.. Kidd M. Attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) in children: Rationale for its integrative management. Altern Med Rev 000; (): 0-8.. Andersen SL, Teicher MH. Sex differences in dopamine receptors and their relevance to ADHD. Neurosci Biobehav Rev 000; (): 7-.. Faraone SV. The scientific foundation for understanding attention-deficit/hyperactivity disorder as a valid 8
لیلا آزادبخت و همکاران psychiatric disorder. Eur Child Adolesc sychiatry 00; (): -0.. Froehlich TE, Lanphear B, Epstein JN, et al. revalence, recognition, and treatment of attentiondeficit/hyperactivity disorder in a national sample of US children. Arch ediatr Adolesc Med 007; (9): 87-8. 7. Martel MM, Nigg JT. Child ADHD and personality/temperament traits of reactive and effortful control, resiliency and emotionality. J Child sychol sychiatry 00; 7(): 7-8. 8. Harpin VA. The effect of ADHD on the life of an individual, their family, and community from preschool to adult life. Arch Dis Child 00; 90 Suppl : i-7. 9. Riley AW, Spiel G, Coghill D, et al. Factors related to health-related quality of life (HRQoL) among children with ADHD in Europe at entry into treatment. Eur Child Adolesc sychiatry 00; Suppl : 8-. 0. Hebrani, Abdolahian E, Behdani F, et al. The prevalence of attention deficit hyperactivity disorder in preschool-age children in Mashhad, north-east of Iran. Arch Iran Med 007; 0(): 7-.. Talaei A, Mokhber N, Abdollahian E, et al. Attention deficit/hyperactivity disorder: A survey on prevalence rate among male subjects in elementary school (7 to 9 years old) in Iran. J Atten Disord 00; (): 8-90. Ghanizadeh A. Distribution of symptoms of attention deficit-hyperactivity disorder in schoolchildren of Shiraz, south of Iran. Arch Iran Med. 008; (): 8-.. Thomas CL. Taber s cyclopedic medical dictionary. th ed. hiladelphia: Davis Company; 989: 8.. McCann D, Barrett A, Cooper A, et al. Food additives and hyperactive behavior in -year-old and 8/9-year-old children in the community: A randomized, doubleblinded, placebo-controlled trial. Lancet 007; 70(998): 0-7.. Sinn N. Nutritional and dietary influences on attention deficit hyperactivity disorder. Nutr Rev 008; (0): 8-8.. Schardt D. Diet and behavior in children. Nutr Action Health Letter 000; 7: 0-. 7. Kidd M. Attention deficit/hyperactivity disorder (ADHD) in children: Rationale for its integrative management. Altern Med Rev 000; (): 0-8. 8. DiGirolamo AM, Ramirez-Zea M. Role of zinc in maternal and child mental health. Am J Clin Nutr 009; 89(): 90S-9S. 9. Kozielec T, Starobrat-Hermelin B. Assessment of magnesium levels in children with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). Magnes Res 997; 0(): -8. 0. Sinn N, Bryan J, Wilson C. Cognitive effects of polyunsaturated fatty acids in children with attention deficit hyperactivity disorder symptoms: A randomised controlled trial. rostaglandins Leukot Essent Fatty Acids. 008; 78(-): -.. Bornstein RA, Baker GB, Carroll A, et al. lasma amino acids in attention deficit disorder. sychiatry Res 990; (): 0-0.. Greenblatt J. Nutritional supplements in ADHD. J Am Acad Child Adolesc sychiatry 999; 8(0): 09-.. Newby K, Muller D, Hallfrisch J, et al. Food patterns measured by factor analysis and anthropometric changes in adults. Am J Clin Nutr 00; 80(): 0. الگوهاي غذایی و اختلال بیش فعالی. Newby K, Muller D, Tucker KL. Associations of empirically derived eating patterns with plasma lipid biomarkers: A comparison of factor and cluster analysis methods. Am J Clin Nutr 00; 80(): 79 7.. Cole TJ, Bellizzi MC, Flegal KM and Dietz WH. Establishing a standard definition for child overweight and obesity worldwide: International survey. BMJ 000; 0(7): 0-.. sychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. th ed. Washington DC: American sychiatric Association; 99: 7 7. Azadbakht L, Atabak S, Esmaillzadeh A. Soy protein intake, cardio-renal indices and C-reactive protein in type diabetes with nephropathy: A longitudinal randomized clinical trial. Diabetes Care 008; (): 8-. 8. Kim J-O, Mueller CW. Factor analysis: Statistical methods and practical issues. Thousand Oaks, CA: Sage ublications, Inc; 978. 9. Azadbakht L, Esmaillzadeh A. Dietary diversity score is related to obesity and abdominal adiposity among Iranian female youth. ublic Health Nutr 0; (): -9. 0. Esmaillzadeh A, Azadbakht L. Consumption of hydrogenated versus nonhydrogenated vegetable oils and risk of insulin resistance and the metabolic syndrome among Iranian adult women. Diabetes Care 008; (): -.. Azadbakht L, Esmaillzadeh A. Dietary and non-dietary determinants of central adiposity among Tehrani women. ublic Health Nutr 008; (): 8-.. Esmaillzadeh A, Kimiagar M, Mehrabi Y, et al. Dietary patterns and markers of systemic inflammation among Iranian women. J Nutr 007; 7(): 99-998.. Esmaillzadeh A, Kimiagar M, Mehrabi Y, et al. Dietary patterns, insulin resistance, and prevalence of the metabolic syndrome in women. Am J Clin Nutr 007; 8(): 90-98.. Esmaillzadeh A, Azadbakht L. Food intake patterns may explain the high prevalence of cardiovascular risk factors among Iranian women. J Nutr 008; 8(8): 9-7.. Kant AK. Dietary patterns and health outcomes. J Am Diet Assoc 00; 0(): -.. Jacobs DR Jr, Steffen LM. Nutrients, foods, and dietary patterns as exposures in research: a framework for food synergy. Am J Clin Nutr 00; 78( Suppl):08S-S. 7. Ghassemi H, Harrison G, Mohammad K. An accelerated nutrition transition in Iran. ublic Health Nutr 00; (A): 9. 8. Azadbakht L, Esmaillzadeh A. Fast foods and risk of chronic diseases. J Res Med Sci 008; (): - 9. Asgary S, Nazari B, Sarrafzadegan N, et al. Fatty acid composition of commercially available Iranian vegetable oils. J Res Med Sci 009; : -. 0. Azadbakht L, Mirmiranr R, Azizi F. redictors of cardiovascular risk factors in Tehranian adults: diet and lifestyle. East Mediterr Health J 00; (-): 88-97.. Azadbakht L, Mirmiran, Hosseini F and Azizi F. Diet quality status of most Tehranian adults needs improvement. Asia ac J Clin Nutr 00; (): -8.. Tseng M. Validation of dietary patterns assessed with a food frequency questionnaire. Am J Clin Nutr 999; 70():.
مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان سال 9 دوره شماره Dietary atterns and Attention Deficit Hyperactivity Disorder among Iranian Children Leila Azadbakht, Mohammad H. Rouhani, Ahmad Esmaillzadeh Received: /Jan/0 Accepted: 8/Feb/0 Background: : To evaluate the association of major dietary patterns identified by factor analysis and attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) in a group of Iranian school aged children. Materials and Method: : This cross-sectional study was conducted among 7 school-aged children in Tehran, Iran. Usual dietary intakes were assessed by a semi-quantitative food frequency questionnaire. DSM-IV questionnaire was used to determine the prevalence of ADHD. Major dietary patterns were identified by factor analysis. Results: The prevalence of ADHD was 9.7% in this population. We identified major dietary patterns: "healthy", "western", "sweet" and "fast foods" dietary patterns. Children in top quintile of "sweet dietary pattern score had greater odds for having ADHD as compared with those in the lowest quintile (Odds ratio:.9; 9% CI:.,.; p=0.0). Greater adherence to "fast food" dietary pattern was significantly associated with higher risk of having ADHD (Odds ratio:.; 9% CI:.0, 0.90; p=0.0). No overall significant associations were seen between either healthy or western dietary patterns with ADHD. All these analysis were done in the controlled model for confounders. Conclusion: We found significant independent associations between "sweet" and "fast foods" dietary patterns and prevalence of ADHD. rospective studies are required to confirm these findings. [ZJRMS, 0; (): -0] Keywords: Diet, attention deficit hyperactivity disorder, children. Associate rofessor of Nutrition Science, Food Security Research Center, School of Nutrition, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran.. MSc Student of Nutrition, Department of Community Nutrition, School of Nutrition and Food Science, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran. lease cite this article as: Azadbakht L, Rouhani SM, Esmaillzadeh A. Dietary patterns and attention deficit hyperactivity disorder among Iranian children. Zahedan J Res Med Sci (ZJRMS) 0; (): -0. 0